سه شنبه ۶ اسد ۱۳۹۴

عبدالحفیظ منصور
بخش بیست‌وششـم
آتش‌بس ۱۳۶۲ش
جنگ نُه‌ماهۀ ۱۳۶۱ در پنجشیر، بعد از فراز و نشیبِ زیاد، شوروی‌ها را به این نتیجه رساند که نمی‌توان از طریق زور بر مجاهدین غالب آمد؛ بنابراین طرح آتش‌بس را ریختند تا از آن طریق، جبهۀ پنجشیر را در میان سایر جبهات، بدنام و منزوی سازند. برای مجاهدین نیز این نکته ثابت شده بود که اگر به قول مسعود، جبهۀ پنجشیر فولادی هم باشد، هرگز به تنهایی مدت مدیدی در برابر ارتش شوروی توان مقاومت را نخواهد داشت. لذا مجاهدین پس از فیصلۀ شرعی علما، آتش‌بسِ موقت و محدود در داخل پنجشیر را پذیرفتند.
۱٫ توسل به جنگ را بیهوده نه، بلکه زیان‌بار می‌دانستند.
۲٫ رهبری مسکو تغییر نموده و قیادت به «اندره پوف» رسیده بود. وی بنا به سوابقش، به کارهای مخفی علاقه‌مند بود؛ بنابراین ترجیح می‌داد که برای غلبه بر مجاهدین، از این طریق استفاده نماید.
اما مجاهدین در صدد یافتنِ فرصت برای توسعه نظم و ایجاد هماهنگی میان جبهات هم‌جوار پنجشیر بودند تا ساحۀ جنگ را گسترش دهند و این عمده‌ترین هدف‌شان در برقراری آتش‌بس بود.
به گفتۀ بسم‌الله‌خان دستیار احمدشاه مسعود، برای بار اول در اواخر برج دلو ۱۳۶۱، نامه‌یی توسط جگرن محمد داوود از قریۀ جنگلگ پنجشیر از جانب مسوول امور سیاسی قوای شوروی در افغانستان، عنوانی آمریت جبهۀ پنجشیر رسید، که در آن روس‌ها آماده‌گیِ خویش را برای مذاکرات مستقیم با مجاهدین ابراز کرده بودند. در این نامه تذکر یافته بود که جانب شوروی دربارۀ حل مسألۀ پنجشیر آمادۀ گذشت می‌باشد.
بعد از دیدار و مذاکرات مستقیم میان مجاهدین و هیأت شوروی در منطقۀ بازارک پنجشیر، طرفین با آتش‌بس موافقه نمودند. در این گفت‌وگو، هیأت شوروی شامل دو نفر یکی به نام «اناتولی» کمیسار امور سیاسی لشکر چهل، حامل پیام شخص اندره پوف و یک نفر ترجمان تاجکی، و در مقابل هیأت مجاهدین، مرکب از احمدشاه مسعود و دو همکارش بود.
ظرف یک ماه اول که مقدمات مذاکرات جریان داشت و حالت نه جنگ و نه صلح در پنجشیر حکم‌فرما بود، پایگاه شوروی‌ها در رخه عقب‌نشینی نموده و در آخرین مرکزشان در اعنابه جابه‌جا شدند و طی همین مدت، مجاهدین پنجشیر در یک تهاجم بدون خون‌ریزی، راه اکمالاتی جبهۀ پنجشیر را که در اندراب توسط «جمعه خان» فرمانده حزب اسلامی مسدود شده بود، باز کردند و این امر در مذاکرات به مجاهدین دست برتری داد.
خلقی‌ها و پرچمی‌ها به این دلیل که درین معامله سهمی نداشتند، به تخریب‌کاری پرداختند و دست به یک حملۀ هوایی در علاقه‌داری دره زدند که باعث شهادت ۱۲ تن از اهالی منطقه شد و مجاهدین به‌خاطر این حمله، بالای جانب شوروی اعتراض نمودند.
در دور اول مذاکرات، طرفین طور شفاهی به مدت شش ماه آتش‌بس را پذیرفتند، اما بعدتر اسناد کتبی نیز در زمینه مبادله شد.
خلاصه مندرجات موافقت‌نامۀ مذکور بنا به گفتۀ احمدشاه مسعود چنین است:
۱٫ از آن‌جایی که این متارکه قدم نخست در جهت آزادی افغانستان تلقی می‌شود، از جانب مجاهدین پذیرفته شد.
۲٫ تمام قوای روسی و نیروهای رژیم کابل پنجشیر را ترک گفته، صرفاً یک کندک روسی و یک کندک داخلی در ساحه غیرمسکونیِ اعنابه باقی خواهند ماند. این کندک قطعاً در کارهای مردم دخالت نمی‌کند و حقِ هیچ‌گونه فیر زمینی یا هوایی را ندارد.
۳٫ مجاهدین بالای قوای دشمن مستقر در اعنابه حمله نکرده و در مقابل، روس‌ها به سایر مناطق پنجشیر حمله نمی‌کنند.
۴٫ مجاهدین حق دارند که وسایلی را که وارد مرکز دشمن در اعنابه می‌شود، بازرسی کنند و قوای روسی و داخلی حق ندارد دست به استحکامات نظامی و تقویت قوای خویش بزند.
۵٫ هرگاه وسایطی به غرض اکمالات غذایی وارد آن مرکز شود، قبلاً باید از مجاهدین اجازت حاصل گردد.